Een week na de top met Noord-Korea gaat het overal over Amerika’s beleid om de kinderen van migranten van hun ouders te scheiden. Zo trekt Trumps onvoorspelbare gedrag steeds de aandacht. Maar door van schandaal naar schandaal te gaan, lopen we het risico een nieuwe geopolitieke realiteit te missen. Dat valt af te lezen aan twee recente bijeenkomsten die te weinig aandacht hebben gekregen.
Na zijn ontmoeting met Trump vertrok de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un naar China voor een tweedaags bezoek. Dat is relevant, want sinds zijn aantreden in 2011 is Kim maar vier keer in het buitenland geweest; een keer ging hij naar Singapore, om Trump te ontmoeten, de andere keren ging hij naar China, sinds maart drie keer. Zou China gedurende Trumps bravado richting Noord-Korea het initiatief hebben overgenomen?
De andere bijeenkomst was die van de Shanghai Cooperation Organisation, begin juni. De SCO is een soort Aziatisch alternatief voor de NAVO en wordt geleid door China en Rusland. Sinds kort zijn Pakistan en India volwaardige leden. Iran is waarnemend lid. Gemeten naar geografisch bereik en bevolkingsaantal is dit de grootste regionale organisatie ter wereld. Gastheer Xi Jinping sprak zich uit tegen unilateralisme, protectionisme en wat hij „zelfzuchtig, kortzichtig en gesloten-deurbeleid” noemde – een referentie naar Trumps America First.
Azië straalde eenheid uit, terwijl op hetzelfde moment het Westen binnen de G7 ruziede.
Terug naar Noord-Korea. Laten we de uitkomst van de nucleaire top eens vanuit Chinees perspectief bekijken. Amerika heeft aangekondigd voorlopig te stoppen met militaire oefeningen in nabije wateren, iets waar China vaak op heeft aangedrongen. Trump verzwakt zo de Amerikaanse alliantie met Zuid-Korea en Japan, wat ook gunstig is voor China. Trump hintte zelfs op het terughalen van Amerikaanse troepen uit Zuid-Korea. Dat zou een immense strategische zege zijn voor Beijing.
Een patroon wordt zichtbaar: terwijl Amerika onzekerheid op het wereldtoneel schept, wint China aan invloed. Waar Amerika de confrontatie met bondgenoten als de EU en Nafta en met tegenstanders als Iran en Rusland zoekt, biedt China samenwerking aan. Chinese energiebedrijven hebben bijvoorbeeld deals in Iran aangekondigd om zo het vertrek van Westerse bedrijven te compenseren. En vorige maand tekende China een vrijhandelsakkoord met de Euraziatische Economische Unie, bestaande uit Rusland, Wit-Rusland, Kazachstan, Armenië en Kirgizië. Daarmee komt China’s Zijderoute naar Europa nog een stap dichterbij.
Tegelijkertijd brengt het Amerikaanse beleid ook serieuze risico’s voor China mee. Amerika heeft tarieven op Chinese goederen aangekondigd, China reageerde met even hoge tarieven. Amerika dreigt nu met escalatie. Een daadwerkelijke handelsoorlog zou zwaar op de Chinese economie drukken.
Bovenop de tarieven kijkt Amerika naar restricties op Chinese investeringen in strategische sectoren en op het aantal onderzoekers en studenten dat naar Amerika kan komen. In het plan ‘Made in China 2025’ legt China de ambitie neer om wereldleider te worden in dynamische sectoren als halfgeleiders, ruimtevaart en industriële machines. De regering-Trump lijkt erop gebrand dit te verhinderen.
Maar is Trump niet te laat? China heeft inmiddels enorme technische capaciteiten en een lokale pool van talent opgebouwd. Amerikaanse restricties zouden juist nu een versnelling van die lokale kennisontwikkeling kunnen betekenen.
Daarnaast brengt Trumps confrontatiepolitiek andere partijen dichter bij China. Recent betoogde Federica Mogherini, commissaris voor Buitenlandse Zaken van de Europese Commissie, in een opiniestuk in o.a. de Jakarta Globe, dat de relatie tussen Europa en Azië nog nooit zo hecht is geweest. In plaats van „unilaterale instincten” en „confrontatie voor kortetermijndoelen” roept zij op tot een „multilaterale mondiale orde”. Hoewel Trump dus steeds de aandacht opeist, vind er stilletjes een aardverschuiving plaats. Door slimme diplomatie is China een supermacht geworden.