De media berichtten rondom de G20, behalve over protesten, vooral over persoonlijke intriges: de eerste ontmoeting tussen Trump en Poetin, die extra spannend was tegen de achtergrond van de vermeende invloed van Rusland in de verkiezing van Trump; de protocolbreuk toen Ivanka voor haar vader inviel. Geen wereldschokkend nieuws. De onderlinge verschillen over vrijhandel en klimaat zijn heel groot en een sterke gezamenlijke visie was dan ook niet te verwachten. Toch tekende zich wel degelijk een nieuwe grote ontwikkeling af: Duitsland en China komen nader tot elkaar.
Voorafgaand aan de top publiceerde Die Welt een opiniestuk van de Chinese president Xi Jinping waarin hij opriep tot meer samenwerking. Hij stelde onder andere voor om de plannen ‘Made in China 2025’ en ‘Industrie 4.0’ aan elkaar te verbinden. Bondskanselier Merkel gaf aan een investeringsakkoord met China te willen sluiten dat zelfs de opmaat moet zijn naar een vrijhandelsakkoord. Verder zijn afspraken gemaakt om samen te investeren in landen als Angola en Afghanistan.
Beide landen trekken al jaren naar elkaar toe. Duitslands Ostpolitik richtte zich aanvankelijk op het oude Warschaublok. Merkels Duitsland kijkt verder en omdat China sinds 2016 de belangrijkste handelspartner is, is het logisch om daar ook meer mee te gaan ondernemen. Duitse technologie baant zich een weg naar China’s immense bevolking en markten. Via de haven Hamburg en het spoorwegknooppunt Duisburg bloeit al jaren een groeiend handelsnetwerk op.
Geopolitiek brengt ze ook bij elkaar. Duitsland is ontwaakt als Europese macht en wil mondiaal niet meer in de schaduw van de Verenigde Staten opereren. China is de opkomende macht die partners zoekt om de hegemonie van de VS te balanceren. Wat belangrijk is: Ze hebben onderling geen grote conflicten, waardoor hun alliantie kan groeien.
Hun gezamenlijke opkomst raakt met de verkiezing van Trump in een stroomversnelling. Amerika heeft nu namelijk twee fakkels van de mondiale orde overgedragen. Het was altijd de verdediger van de vrije markt, iets wat Obama wilde verzilveren met de grote vrijhandelsakkoorden TTIP en TPP. Het vacuüm dat Trump creëerde, wordt nu in rap tempo door China gevuld. Overal in Azië zie je die invloed groeien, van spoorwegen in Kazachstan tot elektriciteit in Pakistan en infrastructuur in Indonesië. Op het hele continent kijken landen nu naar China voor een handelsakkoord dat TPP moet vervangen. Zelfs de Filippijnen, Zuid-Korea en Japan, klassieke Amerikaanse bondgenoten, richten zich nu meer op China.
Daarnaast liep Amerika altijd voorop op het gebied van progressieve waarden als vrijheid, democratie en mensenrechten. Sinds Trump is die fakkel overgegaan naar Duitsland. Merkel is de wereldwijde kampioen geworden van het tegengaan van klimaatverandering en een humaan vluchtelingenbeleid. Denk ook aan privacy op het internet, een socialere vorm van kapitalisme en het vreedzaam oplossen van conflicten: Duitsland neemt hierin nu het voortouw.
Een groeiende Duits-Chinese as zou groot nieuws zijn. Eeuwenlang was de Zijderoute de belangrijkste economische ader van de wereld. Die verbond Europa met China over de Euraziatische vlakte. Nu wordt die route van beide kanten gestaag nieuw leven ingeblazen.
Maar is Duitsland sterk genoeg om naast China te staan? Waarschijnlijk niet. Spanningen over Chinese investeringen in Duitsland en beperkte toegang tot de Chinese markt doen vermoeden dat Duitsland alleen in Europese context machtig genoeg is. Ook daarvoor levert de oude Zijderoute een belangrijke les.
Aan het begin van de jaartelling bestonden langs die route twee machtige beschavingen: het Romeinse Rijk in Europa en de Han-dynastie in China. Deze twee beschavingen wisten niet veel van elkaar, maar het Romeinse Rijk zou in China bekend hebben gestaan als ‘Daqin’. ‘Qin’ is de naam voor de eerste dynastie die China verenigde en ‘da’ betekent ‘groots’. De naam impliceert dat de Chinezen Europa toen in ieder geval als gelijke beschouwden. Dat zou in de toekomst weer kunnen gebeuren. De vraag voor ons is welke rol Nederland in dit nieuwe handelsnetwerk zal spelen. Laten we Rotterdam, Amsterdam en Wageningen ook aan de nieuwe Zijderoute verbinden.