1 Het gaat om meer dan alleen Donald Trump.
De Amerikaanse president heeft de confrontatie met China gezocht, maar een reeks anderen in zijn kamp, onder wie vice-president Pence en Nationale Veiligheidsadviseur Bolton, denken er net zo over. Maar het zijn niet alleen de Republikeinen. Toen de Democraat Joe Biden beweerde dat China geen grote bedreiging vormt, kreeg hij uit eigen kring kritiek, onder meer van de linkse Bernie Sanders. Misschien is China zelfs het onderwerp waarover de twee partijen het meest over eens zijn. Alleen al daarom kunnen we nog jaren van confrontatie met China verwachten.
2 Het gaat om meer dan handel.
De consensus groeit in Washington dat de VS en China verwikkeld zijn in een strijd om mondiale hegemonie. En dat acuut handelen geboden is, wil de VS die strijd niet verliezen. In 2001, toen China lid werd van de Wereldhandelsorganisatie (WTO), was zijn economie even groot als die van Italië en kleiner dan de Franse, Britse en Duitse. Nu is China groter dan Europa’s grootste vier samen. De Chinees-Amerikaanse onderhandelingen gaan niet werkelijk over markttoegang of handelsbalans. Er is geen hoeveelheid sojabonen die de Chinezen kunnen kopen om de Amerikaanse zorgen over Chinese macht weg te nemen.
3 De economie is nu het voornaamste wapen van Amerika.
Trumps buitenlandbeleid heeft van meet af aan twee tegenstrijdige kanten. Enerzijds zoekt hij de confrontatie in de wereld om, zegt hij, Amerika’s belangen te verdedigen, waarbij hij dreigen met oorlog niet schuwt. Anderzijds is er sinds zijn campagne een isolationistische impuls om zich uit conflicten in de wereld terug te trekken. Deze posities zijn alleen te verzoenen als de VS andere landen onder druk kunnen zetten zonder inzet van de strijdkrachten. Tarieven, sancties en druk op kritische financiële infrastructuur zijn in dat licht een ideaal wapen. De pijlen zijn nu gericht op Huawei, maar bedrijven als Hikvision (videocamera’s) en DJI (drones) kunnen het volgende doelwit zijn.
4 China is voorbereid.
Eigenlijk komt deze rivaliteit nogal laat. China heeft het geopolitieke geluk gehad dat het tot wereldmacht kon uitgroeien terwijl 9/11 en de financiële crisis de Amerikaanse regering bezig hielden. In een eerdere fase was China veel kwetsbaarder, nu niet meer, dankzij de centralisatie die president Xi jaren geleden is begonnen. Deze week noemde Xi de handelsoorlog een nieuwe Lange Mars, een verwijzing naar de heroïsche tocht naar de macht door de vroege communisten. Hij zegt dat China klaar is voor een lange, pijnlijke strijd. In de negentiende eeuw legde het Westen China ‘ongelijke verdragen’ op; door die lens kijkt het nu naar Trumps handelsoorlog. Het is niet van plan zich nog eens te laten verzwakken door een slecht handelsverdrag.
5 China’s technologische opkomst is niet te stoppen.
Ook al is er een overgangsperiode van negentig dagen, de breuk met Google is een klap voor Huawei. Met Android, Google Play en applicaties als Maps en Youtube is Google een smartphonegrootmacht waar niemand omheen kan. Behalve China. In eigen land zijn de meeste diensten van Google geblokkeerd en bestaan Chinese alternatieven. Huawei werkt aan een eigen appstore en besturingssysteem.
Misschien schrikt dit westerse consumenten af en remt het de internationale expansie van het bedrijf. Maar technisch gezien kan China onafhankelijk worden en wie had eerder voorzien dat een Chinese smartphone zo snel zo groot kon worden in Nederland? Misschien trekt Google wel aan het kortste eind. In China vindt momenteel een ongekende omarming van techniek en innovatie plaats. Wie de geest van het ‘sinofuturisme’ wil zien, moet op Netflix de film The Wandering Earth bekijken, een grootse Chinese sf-film waarin de aarde uit het zonnestelsel wordt ontkoppeld.
6 China beschikt ook over pressiemiddelen.
China is inmiddels uitgegroeid tot een belangrijke exportmarkt van veel goederen. Apple wordt in dit kader vaker genoemd. Ook bedrijven als Microsoft, Starbucks, General Motors en Ford zijn kwetsbaar. Een ander instrument zijn grondstoffen zoals de zeldzame metalen (rare earth metals), die onder meer gebruikt worden in telefoons, chips en batterijen. China domineert die markt. Oud-leider Deng Xiaoping noemde dit ‘de olie van China’. Niet voor niets bezocht president Xi van de week zo’n rare earths-mijn. Een ander effect is dat Chinese bedrijven aan de slag gaan met het ontvlechten van hun toevoer uit Amerika. Naast productie in eigen land bieden Zuid-Korea en Taiwan veel van de high-tech die China nodig heeft. We kunnen dan ook verwachten dat het strijdtoneel tussen de grootmachten zich daarheen verplaatst. Ten slotte kan China de banden met Noord-Korea en Iran inzetten om de Amerikanen duidelijk te maken dat zij elders problemen kunnen veroorzaken.
7 Economische vervlechting maakt dit beleid gevaarlijk.
In zijn boek Planning Armageddon laat Nicholas Lambert zien dat de Britse marine voor 1914 een plan had om in het geval van oorlog met Duitsland de economische macht (dominantie in communicatie, zeevaart en financiën) in te zetten om de Duitse economie tot stilstand te brengen. Dat plan is even in werking gezet, maar het bleek al snel dat Duitsland niet geïsoleerd kon worden. Britse bedrijven, maar ook de economieën van bondgenoten, werden hard geraakt. Dat is een belangrijke les om te onthouden. De Amerikaanse kracht en China’s vastberadenheid zullen namelijk nog jaren met elkaar botsen.