De wereld is groot en onstuimig en Nederland maar een klein landje dat schuilt achter de dijken. Of toch niet? Zelfs in een wereld die niet automatisch veiliger, opener en democratischer wordt, is er geen reden voor Nederland om bij de pakken neer te zitten. Een (sterk ingekort) voorproefje uit de publicatie bij de Bilderberg conferentie 2018.
De gemakkelijke globalisering is voorbij. Decennialang kon Nederland profiteren van een wereld die veiliger, opener en democratischer werd. Die global village wordt nu echter broeierig. De macht van het westen staat onder druk.
Een reflex is om naar binnen te keren en te hopen dat muren – fysiek, maar ook intellectueel – de spanningen buiten kunnen houden. Maar dat is voor Nederland geen optie. Nederland is een klein land met een grote openheid. Handel, investeringen, maar ook grote hoeveelheden kapitaal in de vorm van pensioenen, hypotheken en spaargeld, maken ons land afhankelijk van wat er elders gebeurt. Moeten wij dan onmachtig toekijken hoe de wereld verandert? Nee. Wij kunnen wel degelijk vormgeven aan globale ontwikkelingen.
Nederland als voorbeelddelta
Als vruchtbare delta was Nederland al heel vroeg een dichtbevolkt gebied dat bovendien sterk verstedelijkte. Aan het eind van de negentiende eeuw woonde meer dan de helft van de Nederlandse bevolking in steden, voor de regio Holland was dat niveau al in 1600 bereikt. Ter vergelijking: de VS bereikten dat niveau pas in 1910.
We zouden Nederland vanuit dit opzicht dan ook niet als een klein land moeten beschouwen, maar als een geavanceerde delta: een miljoenenstad aan het water die door de eeuwen heen expertise heeft opgebouwd. Als zodanig zou Nederland een voorbeeld voor de andere delta’s kunnen vormen.
Nederland als veilige leefwereld
Ons land heeft bijzonder veel kennis en kunde op het gebied van voeding en water. De reputatie van bedrijven als Boskalis en Unilever, de Wageningse Food Valley en instituten als Deltares onderstreept dat nog eens. We zien echter in toenemende mate dat het geen aparte domeinen meer zijn; er treedt steeds vaker een relatie op met veiligheid. Exemplarisch in dit verband is de problematiek rondom klimaatvluchtelingen: grote groepen mensen die vanwege droogte en slechte oogsten op de vlucht slaan, met alle humanitaire en geopolitieke consequenties van dien. Een combinatie van Nederlandse expertise inzake voeding en water enerzijds en vrede en veiligheid anderzijds, vormt een uniek exportproduct waarbij Nederland de wereld veiliger maakt door toekomstige problemen bij de wortel aan te pakken. Voedsel en water worden dan niet slechts als exportproduct of voor ontwikkelingshulp ingezet, maar als unieke Nederlandse veiligheidsstrategie voor de wereld.
Nederland als scheidsrechter
Wij zijn een klein land en kunnen daarom nooit onze wil aan grotere landen opleggen. Maar een prominentere rol als scheidsrechter is niet ondenkbaar. De scheidsrechter ontleent zijn invloed namelijk niet aan brute macht, maar aan het feit dat hij een onafhankelijke positie inneemt. Het is iemand die de regels volgt en tevens beseft dat alle partijen op hun eigen belangen uit zijn.
Wij kunnen binnen Europa de leider van het blok van kleine landen worden die in de omgang met grotere landen beginselen als gelijkwaardigheid en algemeen geldende regels verdedigen.
Buiten Europa kunnen we op wereldniveau hetzelfde doen: allianties aangaan met kleine en open, doch invloedrijke landen, die gebaat zijn bij de handhaving van internationale verdragen en instellingen. Denk aan landen als Singapore, Zuid-Korea, de Arabische Emiraten en Chili.
Voorwaarde voor deze strategie is wel dat wijzelf aan hoge standaarden voldoen. Op dit moment loopt Nederland achter op het gebied van internationale zakelijke belastingheffing en de uitvoering van het Parijse klimaatakkoord. Dat doet onze geloofwaardigheid als regelhandhaver geen goed. Nederland kan geopolitiek het meest voor elkaar krijgen als betrouwbare en eerlijke partner, maar om dat waar te maken, moeten we eerst eerlijker tegenover onszelf zijn.
Eerder verschenen in het Opinieblad Forum van VNO-NCW.