Op de vooravond van de Amerikaanse verkiezingen een scenario over Donald Trump als Amerikaanse president toen het nog waarschijnlijk leek dat Hillary Clinton de verkiezingen zou winnen
Donald Trump in het Witte Huis?
GLAZEN BOL
De kans dat Donald Trump de 45ste president van de Verenigde Staten wordt, lijkt klein. Peilingen zetten hem op verlies tegen Hillary Clinton. Maar die peilingen zeiden ook dat er geen Brexit zou komen. Wat gaan we meemaken onder president Trump? Zes specialisten op het gebied van economie, bestuurskunde, filosofie, IT, innovatie en cultuur kijken met het AD in een glazen bol.
Donald wordt een populaire president (voor sommigen)
Stelt u zich het beeld eens voor van een lange rij wachtende mensen voor de deur van de American Dream. Ze willen dolgraag naar binnen en ze vinden dat ze dat als hardwerkende burgers ook verdiend hebben, maar er zijn steeds figuren die voordringen. Om gek van te worden! En van de regering horen ze dat ze ook nog eens medelijden moeten hebben met al die voordringers.
President Donald Trump geeft de wachtenden hun gevoel van eigenwaarde terug. Dat waren ze verloren door de globalisering, of door hun onvermogen mee te komen in een steeds ingewikkelder economie. Van de Democraten moesten ze het niet hebben, die waren vooral bezorgd om vrouwen, minderheden en homo’s.
Trump doet niet aan genuanceerde beleidsvoornemens, maar praat in termen van deals: wie gaat wat betalen? Hij geeft veel mensen het gevoel dat zij nu aan de beurt zijn. Of ze er echt op vooruit gaan, komt later wel. Hij had een voorganger in de Nederlandse politicus ‘Boer’ Koekoek, die zei: ,,Meneer de voorzitter, u noemt allemaal cijfers, maar zullen we het nu eens hebben over de feiten?”
Trump wil de president zijn van de grote blanke middenklasse. Andere groepen, zoals de zwarten, hebben weinig van hem te verwachten als het gaat om bijvoorbeeld de aanpak van politiegeweld. Boze zwarten, al dan niet verenigd in #blacklivesmatter, zijn al in actie gekomen. Wat dat betreft gaan we terug naar de jaren 60 met hun bloedige confrontaties tussen de blanke overheid en zwarte burger.
Er gaat een muur komen op de grens met Mexico. Illegalen worden beslist buitengezet. Trumps ultrarechtse achterban gaat hem zeker aan zijn harde beloften houden. De miljoenen latino’s, legaal én illegaal, zullen dit niet zomaar laten gebeuren. #latinolivesmatter is slechts een kwestie van tijd.
Bye bye centrale overheid, anderen grijpen hun kans
Silicon Valley en Wall Street gaan hun eigen plan trekken. Niet alleen omdat ze regelmatig door president Trump zijn bespot, maar ook omdat die zich vooral richt op het thuispubliek. Hun speelveld is natuurlijk veel groter, het omvat de hele wereld. IT-concerns en banken gaan daarom zelf handelsverdragen sluiten met landen en buiten het democratische systeem eigen oplossingen bedenken in naam van een ‘stabiel en geloofwaardig Amerika’.
Waar de overheid afhaakt, zal het niemand verbazen dat de Googles en de Facebooks openbare taken naar zich toe gaan trekken. Geld genoeg, en de burgers zijn tenslotte ook hun klanten. Ze gaan ziekenhuizen bouwen, scholen, misschien zelfs wijken of steden. Dit kan de opmaat zijn voor een veel losser Amerika, waarin delen van het land nog meer hun eigen koers varen. De burgemeester van New York doet gewoon rechtstreeks zaken met de burgemeester van Peking, omdat ze voor vergelijkbare problemen staan.
Trump plaveit de weg voor een nieuw soort president. Misschien wel Mark Zuckerberg, de baas van Facebook, of Elon Musk van Tesla. Maar mocht er iets faliekant misgaan onder het regime van Trump (een nieuwe crisis, een grote aanslag), dan zal de reflex zijn om terug te keren naar het vertrouwde systeem. Dit effent het pad voor Michelle Obama, die als First Lady zo veel indruk maakte.
Rusland, China en Turkije zoeken de grenzen op
Amerika is niet meer vanzelfsprekend de sheriff die de hele wereld in de gaten houdt. En mocht het toch nodig zijn, dan moeten de bondgenoten niet alleen de portemonnee trekken, maar ook zelf een grotere rol spelen. In Europa betekent dit dat Duitsland militair gezien meer de handen uit de mouwen moet steken.
Ook Nederland moet meer aan defensie uitgeven en een groter leger optuigen. Niet meer geremd door de dreiging van Amerikaanse actie zal Rusland, nog meer dan nu, kijken hoever het kan gaan: niet alleen in Oekraïne, maar ook in de Baltische staten en de rest van Oost-Europa. Ook China, Turkije en India gaan de grenzen opzoeken. In Azië wordt het daardoor spannender, omdat Japan en Zuid-Korea zonder de steun van de VS zelf meer het heft in handen moeten nemen.
Wel worden er extra stappen gezet in de strijd tegen de radicale islam. De presidenten Trump en Poetin zien die als de grootste dreiging. IS wordt verslagen, maar, helaas, de terreur blijft. Door zijn anti-moslimretoriek heeft Trump de Amerika-haat weer aangewakkerd. Hij wordt de President van het Kwaad.
In het hindoeïstische India, over niet al te lange tijd het land met de meeste inwoners, zien ze dat dan weer als een voordeel. Met het aantreden van Trump zien de nationalisten daar hun gebeden verhoord. De spanning tussen hindoes en moslims in die regio gaat toenemen.
De relatie met China wordt nog complexer. Economisch gezien is het, samen met Mexico, de gebeten hond. ,,Zij hebben onze banen afgepakt”, heeft Trump al vaak geroepen. De import uit beide landen zal vanwege de enorme importtarieven die de VS gaat opleggen, drastisch teruglopen. Op een heel ander gebied ziet Peking president Trump stiekem wél graag komen. Hij legt namelijk veel minder dan Hillary Clinton de nadruk op ‘westerse’ waarden als rechten voor vrouwen en minderheden.
Het Nederlandse leger werkt al goed samen met het Duitse, ziet minister van Defensie Hennis (r).
Het Nederlandse leger werkt al goed samen met het Duitse, ziet minister van Defensie Hennis (r). © anp
Vrijblijvende kritiek wijkt voor zakelijke verhouding
Ons gevoel bij Amerika gaat niet veranderen. Daarvoor zijn we cultureel gezien te zeer met elkaar verweven. Wel gaan we ons minder veilig voelen. President Trump heeft immers te kennen gegeven dat zelfs zijn historische bondgenoten niet meer automatisch op hem kunnen rekenen. We zullen dus nieuwe allianties moeten zoeken, of bestaande allianties versterken.
Misschien komt dat Europese leger er nu eens een keer of wordt het buitenlands beleid van de Europese Unie een stuk krachtdadiger. Tegelijkertijd moeten we oppassen dat we niet te moeilijk gaan doen over Amerikaanse handelseisen.
Vroeger konden we vrijblijvend kritiek hebben op de VS (we wisten dat ze toch wel onze vrienden zouden blijven), nu zijn de verhoudingen zakelijker. En indien nodig zal Washington zijn militaire steun duur verkopen.
De term ‘presidentieel’ krijgt een andere lading
President Trump gaat zijn toon niet matigen als hij in het Witte Huis zit. Hij is wie hij is. En er zijn er meer zoals hij: uitgesproken leiders, autoritair en zeer gesteld op law and order. Diplomatieke woordenwisselingen worden venijniger.
Als de Filipijnse president Rodrigo Duterte het waagt hem een ‘hoerenzoon’ te noemen, zal Trump er dubbel en dwars overheen gaan, en niet minzaam zijn schouders ophalen zoals Obama deed toen hem dat overkwam. Dat kan tot explosieve situaties leiden.
Aan de andere kant: waarom zouden types als Trump, Poetin, Duterte en de Turkse president Recep Tayyip Erdogan elkaar niet kunnen vinden in hun gedrag en ambities? Het is nu al geen geheim dat Donald en Vladimir elkaar best liggen.
Freedomlab
De groep jonge denkers met wie we samenwerkten, is verbonden aan het Amsterdamse Freedomlab. Dat is een denktank die organisaties helpt allerlei maatschappelijke ontwikkelingen te onderzoeken. Ze houden periodieke brainstormsessies waarin ze op creatieve wijze ‘wat-als’-scenario’s onderzoeken. We spraken met Alexander van Wijnen (bestuurskunde), Jelle van Baardewijk (cultuurfilosofie), Pim Korsten (economie), Haroon Sheikh (politicologie), Arief Hühn (technologie) en Sjoerd Bakker (innovatie).